Ενεργός και υγιής γήρανση

Η γήρανση του πληθυσμού κι η αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι μια από τις σταθερές τάσεις των σύγχρονων κοινωνιών. Η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης αποτελεί σημαντικό επίτευγμα της Ιατρικής, ταυτόχρονα όμως αποτελεί και μεγάλη πρόκληση σε πολλαπλά επίπεδα, λ.χ. στον τομέα της οικονομίας ή της υγείας και των παρεχόμενων υπηρεσιών και, συνεπώς στην ποιότητα ζωής των ίδιων των ανθρώπων με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στους γηραιότερους (τους αποκαλούμενος oldest-old adults), δηλαδή στους άνω των 84 ετών που τείνουν να αυξάνονται.

Η επίτευξη του να έχουμε κερδίσει δυνητικά περισσότερο χρόνο ζωής, δεν συνεπάγεται και την καλή ποιότητά του. Γι’ αυτό και στα τέλη της δεκαετίας του ’90, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υιοθέτησε τον όρο «ενεργός γήρανση» (αγγλικά: successful/healthy/active/productive ageing) προκειμένου να υπογραμμίσει τη δυναμικότητα αυτής της φάσης ζωής και τη δυνατότητα ευημερίας και ευεξίας. Πρότεινε έναν εναλλακτικό δρόμο από αυτόν του φυσιολογικού ή παθολογικού γήρατος που πρέπει να είναι προσβάσιμος σε όλους τους ανθρώπους σεβόμενος τη διαφορετικότητα του καθενός.

Τί είναι η ενεργός γήρανση;

Κατά τους Rowe και Kahn (1997) η ενεργός γήρανση είναι κάτι παραπάνω από τον περιορισμό ύπαρξης ασθενειών και δυσλειτουργιών (φυσιολογικό γήρας). Πρόκειται για τη διαδικασία βελτιστοποίησης των ευκαιριών για υγεία, συμμετοχή, προσαρμοστικότητα και ασφάλεια. Χαρακτηριστικά της αποτελούν η υψηλή γνωστική λειτουργικότητα του ατόμου, η ενεργή και παραγωγική συμμετοχή στην κοινωνία, δηλαδή το να ζει δραστήρια και η ύπαρξη ευημερίας και ικανοποίησης από τη ζωή. Συμπερασματικά, αφορά ένα ενεργητικό στυλ ζωής που είναι πλούσιο σε φυσικά, πνευματικά και κοινωνικά ερεθίσματα. Στόχος είναι η αύξηση της ποιότητας ζωής των ατόμων κι η επιμήκυνση του υγιούς προσδόκιμου ζωής. Η αξιολόγηση της ενεργούς γήρανσης μπορεί να γίνει με τη χρήση αντικειμενικών κριτηρίων (λ.χ. κλίμακες κοινωνικής συμμετοχής, δείκτες υγείας) και υποκειμενικών κριτηρίων (τις εκτιμήσεις του ίδιου του ατόμου για τη ζωή του).

Καθοριστική είναι η συμβολή των ακόλουθων παραγόντων:

• Κουλτούρα: το πόσο ευνοείται η ενεργός γήρανση από την κάθε χώρα
• Σύστημα υγείας: στρατηγικές πρόληψης και παροχή υπηρεσιών
• Συμπεριφορές υγείας: υιοθέτηση υγιούς τρόπου ζωής (κάπνισμα, ισορροπημένη διατροφή, φυσική άσκηση)
• Προσωπικοί παράγοντες: διάθεση, κατάσταση υγείας, αυτονομία, κίνητρο
• Φυσικός περίγυρος: προσωπική οικία, προσβασιμότητα, δομικός σχεδιασμός
• Κοινωνικός περίγυρος: ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και συμμετοχής
• Οικονομική κατάσταση

Σημαντική είναι η υιοθέτηση πολιτικών που θα στοχεύουν στην υγεία, στην ασφάλεια και στην κοινωνική συμμετοχή όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε τοπικό, ακόμη και στις επιχειρήσεις, που θα προωθούν την ενεργό γήρανση ήδη από νεότερες ηλικίες (π.χ. τέλη δεκαετίας των 50) και πριν τη συνταξιοδότηση. Τέτοιες πολιτικές μπορεί να σχεδιάζονται βάσει των ακόλουθων πυρήνων:

• Εργασία και μετάβαση στη σύνταξη
• Κοινωνική συμμετοχή και περιορισμός αποκλεισμού (εθελοντισμός)
• Δια βίου εκπαίδευση και εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες
• Φυσική άσκηση και διατροφή
• Χρήση υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευση επαγγελματιών υγείας σε θέματα γήρατος ανεξαρτήτως ειδίκευσης
• Φροντίδα φροντιστών μεγαλύτερων ενηλίκων

Ενδεικτικές συμμετοχές Ελλάδας: Quality care for quality ageing project-healthy ageing|| Silver Age Learning|| deixtous.gr|| Go-mylife: Going online || ADD ME! Project|| TsiTour|| Leage

Έρευνες έχουν δείξει ότι η ενεργός γήρανση δεν είναι ένας ανέφικτος στόχος. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι πρόκειται για μια δυναμική και συνεχής διαδικασία. Το γήρας και η ποιότητα του είναι απόρροια μιας ολόκληρης ζωής. Η εναλλακτική προσέγγιση της γήρανσης είναι μια φιλοσοφία παραγωγικής και ενεργητικής ζωής που είχε υιοθετήσει το άτομο ήδη από μικρότερη ηλικία, χωρίς φυσικά να σημαίνει ότι δεν μπορεί να υιοθετηθεί και αργότερα. Σε σχετική έρευνα (Calero & Navarro, 2012) φάνηκε ότι οι συμμετέχοντες άνω των 80 ετών που βίωναν την ενεργό γήρανση ήταν εκείνοι που ήδη βρισκόντουσαν σε ένα καλύτερο επίπεδο γνωστικής και φυσικής λειτουργικότητας. Η ενεργός γήρανση προϋποθέτει ατομική και κοινωνική δέσμευση καθώς το παιδί του χθες θα είναι ο παππούς και η γιαγιά του αύριο!

Δείτε επίσης: