Το άγχος στους μεγαλύτερους ενήλικες

Το άγχος αποτελεί μια συχνή και κοινή εμπειρία για όλους μας. Πρόκειται για μια ψυχική κατάσταση αυξημένης ανησυχίας για κάποια επικείμενη απειλή (πραγματική ή φανταστική), με σωματικές και γνωστικές διαστάσεις. Όταν νιώθουμε άγχος, μπαίνουμε σε μια συνθήκη ετοιμότητας και αυξημένης επαγρύπνησης, η οποία μπορεί σε ήπια επίπεδα να είναι κινητοποιητική. Ωστόσο, υπάρχουν περίοδοι και συνθήκες όπου το σύνηθες άγχος γίνεται επίμονο, έντονο και αποκτά τα χαρακτηριστικά μια σημαντικής ψυχικής δυσκολίας με συνέπειες στην ποιότητα ζωής και τη λειτουργικότητα του ατόμου. Μπορεί ακόμη να εξελιχθεί σε μακροχρόνια και μόνιμη κατάσταση.

Ο πόνος στο στήθος, οι πονοκέφαλοι, ο αυξημένος καρδιακός παλμός, η ένταση στους μυς, η αίσθηση ότι κάποιος είναι ευάλωτος, η αίσθηση ότι οι απαιτήσεις της ζωής ξεπερνούν την ικανότητά μας να ανταπεξέλθουμε, η συνεχής ενασχόληση και ανησυχία για σενάρια “τι θα γίνει …;” η δυσκολία να κοιμηθούμε, η αποφυγή καθημερινών δραστηριοτήτων, η γρήγορη αναπνοή, είναι κάποιες μόνο από τις μορφές που εμφανίζεται το άγχος στη ζωή μας.

Παρακάτω θα συζητηθούν κάποια στοιχεία για τις ενδείξεις και τις πήγες άγχους στους μεγαλύτερους ενήλικες, σε μια προσπάθεια περιγραφής της εμπειρίας τος, και όχι σε επίπεδο κλινικής διάγνωσης.

Άγχος και ηλικία

Το άγχος στην τρίτη ηλικία έχει χαρακτηριστεί ως ο “σιωπηλός γίγαντας” (Cassidy, & Rector, 2008), καθώς συχνά αγνοείται ή είναι δύσκολα εντοπίσιμο. Κάποιοι από τους λόγους είναι ότι οι μεγαλύτεροι ενήλικες τείνουν να σωματοποιούν την ψυχική δυσφορία, ότι συνυπάρχει ή αποδίδεται σε σωματικές/ιατρικές καταστάσεις, και ότι τείνει να θεωρείται φυσιολογικό μέρος της γήρανσης. Παρόλα αυτά, τα προβλήματα άγχους στην τρίτη ηλικία φαίνεται να αποτελούν ένα συνεχές στη ζωή του ατόμου που αλλάζει τρόπο εκδήλωσης με την ηλικία. Στους μεγαλύτερους ενήλικες οι σωματικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα επιδρούν στην ικανότητά τους να ανταπεξέλθουν στο άγχος, αλλά μπορεί να αποτελούν και πηγή άγχους καθαυτές. Επίσης μεταβάλλονται εν μέρει οι παράγοντες που πυροδοτούν αντιδράσεις στρες και άγχους.

Στους μεγαλύτερους ενήλικες το αυξημένο ή επίμονο άγχος μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής τους, στην πορεία της υγείας τους, και στην αυξημένη ανάγκη για υποστήριξη στις υπηρεσίες υγείας.

Συνήθεις πηγές άγχους στους μεγαλύτερους ενήλικες:

• Αλλαγές στον τρόπο ζωής (επιδείνωση) και στην οικονομική κατάσταση, ιδιαίτερα μετά τη συνταξιοδότηση.
• Αλλαγές στη σωματική ικανότητα /υγεία.
• Απώλεια ενεργητικότητας.
• Η φροντίδα του συζύγου που ασθενεί.
• Ο θάνατος ή συνεχής επιδείνωση της υγείας κάποιου αγαπημένου οικείου.
• Η συρρίκνωση του κοινωνικού δικτύου/κοινωνική απομόνωση και μοναξιά.
• Η επιδείνωση των κινητικών ικανοτήτων και οι χρόνιες παθήσεις.
• Η ανάγκη για φροντίδα από άλλους- Περιορισμός της ανεξαρτησίας.
• Απώλεια σκοπού.

Συνήθη σημάδια και ενδείξεις άγχους στους μεγαλύτερους ενήλικες:

Σε σωματικό επίπεδο:

• Δυσκολίες στον ύπνο, κυρίως δυσκολία να κοιμηθεί ή διακοπτόμενος ύπνος.
• Αλλαγές στις διατροφικές συμπεριφορές, όπως απώλεια όρεξης.
• Συχνοουρία.
• Ταχυπαλμία.
• Ανεξήγητη εφίδρωση.
• Συνεχής κόπωση.
• Πονοκέφαλοι.
• Γρήγορη αναπνοή.

Σε συναισθηματικό & γνωστικό επίπεδο:

• Ανησυχία.
• Φόβος.
• Ευερεθιστότητα
• Δυσκολίες στη συγκέντρωση και τη μνήμη.
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων.
• Αίσθημα απώλειας ελέγχου.

Ο ρόλος των φροντιστών

Οι επαγγελματίες φροντιστές χρειάζεται να γνωρίζουν και να μπορούν να εντοπίσουν τα σημάδια αυξημένου άγχους στους φροντιζόμενους ώστε να παρέχουν την κατάλληλη φροντίδα και υποστήριξη. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να συμβάλουν και στην πρόληψη περαιτέρω συνεπειών και επιδείνωσης της ψυχικής και σωματικής υγείας των μεγαλύτερων ενηλίκων.
Επίσης, αν η οικογένεια ή το ίδιο το άτομο παρατηρήσουν αλλαγές στη διάθεση, τις συνήθειες ή τη συμπεριφορά είναι καλό να αναζητήσουν υποστήριξη. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ηλικιωμένος έχει αναπτύξει μία σχέση εμπιστοσύνης και οικειότητα με κάποιον επαγγελματία υγείας, οπότε μπορεί αρχικά είναι να απευθυνθεί σε αυτόν, ή σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.