Συνεργασία επαγγελματιών & συγγενών στη φροντίδα των μεγαλύτερων ενηλίκων

Μαθαίνοντας από την εμπειρία των συγγενών

Τις τελευταίες δεκαετίες η ανάπτυξη μιας ολιστικής και συνεργατικής προσέγγισης φροντίδας της υγείας έχει αναδείξει μεταξύ άλλων τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής και εμπλοκής της οικογένειας και του υποστηρικτικού δικτύου των μεγαλύτερων ενηλίκων στη φροντίδα τους και κατ’ επέκταση τη σημασία της ανάπτυξης μια αποτελεσματικής συνεργασίας με τους επαγγελματίες.

Η εμπειρία και οι απόψεις των συγγενών σε σχέση με τη συνεργασία και τη σχέση τους με τους επαγγελματίες έχει καταγραφεί σε έναν μεγάλο όγκο ερευνών. Όπως προκύπτει μέσα από τις έρευνες αυτές, οι βασικοί άξονες που διαμορφώνουν την εμπειρία της συνεργασίας και της επικοινωνίας είναι οι ακόλουθοι:

• Η σχέση και ο τρόπος αντιμετώπισης των μεγαλύτερων ενηλίκων από τους επαγγελματίες αποτελεί έναν βασικό παράγοντα που επηρεάζει την ανάπτυξη θετικών σχέσεων ανάμεσα στους συγγενείς και τους επαγγελματίες. Πιο συγκεκριμένα, οι συγγενείς φαίνεται να υιοθετούν την οπτική ότι είναι ευθύνη των επαγγελματιών να προάγουν μια σχέση σεβασμού και αξιοπρέπειας με τους μεγαλύτερους ενήλικες και να συμβάλουν στην ενίσχυση της ψυχικής τους υγείας. Οι συγγενείς προσδοκούν ότι οι επαγγελματίες θα αντιμετωπίζουν με ζεστασιά και κατανόηση τους φροντιζόμενους, ότι θα δίνουν σημασία στις ιδιαίτερες ανάγκες του καθενός ξεχωριστά, και θα τους παρέχουν συναισθηματική και γνωστική υποστήριξη. Μάλιστα, όπως προκύπτει, η θετική σχέση των επαγγελματιών με τους μεγαλύτερους ενήλικες ενισχύει την εμπλοκή των συγγενών στη φροντίδα.
• Μια ακόμη διάσταση που έχει αναδειχθεί είναι ότι, αν και οι ανάγκες των συγγενών ποικίλουν σημαντικά, το μοίρασμα εμπειριών με τους επαγγελματίες που αφορούν στη φροντίδα, τη συναισθηματική υποστήριξη και την εκπαίδευσή τους συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη μιας θετικής σχέσης. Όπως προκύπτει από την καταγραφή των εμπειριών και των απόψεων των συγγενών των μεγαλύτερων ενηλίκων σε αρκετές χώρες, αξιολογούν ως κεντρικής σημασίας για τη σχέση τους και τη συνεργασία με τους επαγγελματίες την πρόθεση των τελευταίων να τους πλησιάσουν και να ενδιαφερθούν για την επικοινωνία μαζί τους, το να λάβουν συναισθηματική υποστήριξη από εκείνους, αλλά και το να λάβουν την αναγκαία πληροφόρηση και εκπαίδευση, ώστε να μπορέσουν να παρέχουν τη σωστή φροντίδα στον συγγενή τους.
• Μια τρίτη διάσταση που έχει αναδειχθεί ως σημαντική για την ανάπτυξη εποικοδομητικών σχέσεων ανάμεσα στα δύο μέρη είναι ο τρόπος και οι δεξιότητες που χρησιμοποιούνται από τους επαγγελματίες για την επικοινωνία με τους συγγενείς. Στις αφηγήσεις των συγγενών περιγράφονται ως βοηθητικοί οι επαγγελματίες που «ακούνε» με ενδιαφέρον και προσοχή, που είναι ανοιχτοί και ειλικρινείς, που γνωρίζουν τους συγγενείς με τα «μικρά τους ονόματα», που δημιουργούν ένα κλίμα εμπιστοσύνης και σταθερότητας στην επαφή, που αναγνωρίζουν την συνεισφορά των συγγενών και προσφέρουν καθησυχασμό.
• Μία ακόμη σημαντική διάσταση που διέπει τη συνεργασία είναι τα ζητήματα ισχύος, καθώς η οικογένεια συχνά αναλαμβάνει έναν εποπτικό ρόλο της φροντίδας, και προσπαθεί να ελέγξει την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των επαγγελματιών ή αντίστροφα οι επαγγελματίες πίσω από την ταυτότητα του ειδικού, υιοθετούν μια θέση επιβολής, αποτυγχάνοντας να ακούσουν και να πλησιάσουν τους συγγενείς.
• Σε όλα τα παραπάνω οι οργανωτικές παράμετροι φαίνεται ότι συχνά θέτουν εμπόδια στην ανάπτυξη της σχέσης και της συνεργασίας. Παράμετροι όπως, ο φόρτος εργασίας, η κουλτούρα των διαφορετικών πλαισίων, η εργασιακή ρουτίνα και η εναλλαγή των προσώπων φροντίδας, φαίνεται ότι επηρεάζουν σημαντικά, και συνήθως δυσχεραίνουν, την επικοινωνία επαγγελματιών και συγγενών.

Συνοπτικά, η ανάπτυξη μιας ικανοποιητικής και εποικοδομητικής σχέσης μεταξύ των συγγενών και του προσωπικού, σύμφωνα με τους συγγενείς εμπερικλείει την έμφαση στη μοναδικότητα του κάθε φροντιζόμενου, το να ληφθούν υπόψη οι ανάγκες των συγγενών, τη χρήση δεξιοτήτων από τους επαγγελματίες που διευκολύνουν την επικοινωνία, μια στάση συνεργατικότητας και από κοινού προσπάθειας, αλλά και εφαρμογή των αντίστοιχων διαδικασιών οργανωτικά και θεσμικά.

Αυτό που αναδεικνύεται τόσο ερευνητικά όσο και εμπειρικά είναι η σημασία της ανάπτυξης της συνεργασίας μεταξύ των συγγενών και των επαγγελματιών προκειμένου να δοθεί μια ολοκληρωμένη φροντίδα για τον κάθε μεγαλύτερο ενήλικα. Στην πορεία αυτή χρειάζεται να αποτυπωθούν και να ληφθούν υπόψη οι εκατέρωθεν απόψεις και εμπειρίες για την ενίσχυση της συνεργασίας, να καλλιεργηθεί μια νέα εκτίμηση του ρόλου και της συμβολής του κάθε μέρους στη φροντίδα, να αρθούν τα οργανωτικά εμπόδια, με στόχο ουσιαστικές αλλαγές στην κουλτούρα της φροντίδας.

*Το παραπάνω άρθρο βασίστηκε στην ανασκόπηση των Haesler, Bauer, & Nay, (2007). Staff–family relationships in the care of older people: a report on a systematic review. Research in Nursing & Health, 30(4), 385-398.