Κακοποίηση μεγαλύτερων ενηλίκων: Μορφές και παράγοντες κινδύνου

Ως κακοποίηση μπορεί να οριστεί μια μεμονωμένη ή επαναλαμβανόμενη πράξη ή παραμέληση ανάληψης της κατάλληλης δράσης και φροντίδας, που προκαλεί βλάβη ή έντονη ψυχική δυσφορία στον αποδέκτη, στο πλαίσιο μιας οποιαδήποτε σχέσης, η οποία αναμένεται να διέπεται από εμπιστοσύνη. Η βία μπορεί να είναι σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή συναισθηματική, ή να ασκείται οικονομική εκμετάλλευση, και παραμέληση.

• Η σωματική κακοποίηση λαμβάνει χώρα όταν ένας μεγαλύτερος ενήλικας βιώνει κάποια ασθένεια, πόνο, τραυματισμό ή άλλη δυσλειτουργία ως αποτέλεσμα της σκόπιμης πρόκλησης σωματικής βλάβης ή άσκησης σωματικής δύναμης.
• Η σεξουαλική κακοποίηση συμπεριλαμβάνει τον εξαναγκασμό σε σεξουαλική επαφή ή οποιαδήποτε ακούσια (χωρίς συγκατάθεση) σεξουαλική ενέργεια ή παρενόχληση.
• Η συναισθηματική ή ψυχολογική κακοποίηση περιλαμβάνει λεκτικές και μη λεκτικές συμπεριφορές όπως εκφοβισμό, πρόκληση δυσφορίας ή έντονου άγχους σε κάποιον μεγαλύτερο ενήλικα (ενδεικτικά ταπείνωση, υποτίμηση, απειλές, θυματοποίηση, αναγκαστική απομόνωση).
• Η παραμέληση είναι η μη ανταπόκριση σε βασικές ανάγκες (τροφή, στέγη, ιατρική φροντίδα, ένδυση κ.ά.) του ατόμου.
• Η οικονομική κακοποίηση αποτελεί την παράνομη, μη εξουσιοδοτημένη ή ακατάλληλη χρήση των χρημάτων ή της περιουσίας ενός μεγαλύτερου ενήλικα προς ίδιον όφελος.

Μια επισκόπηση του ζητήματος:

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, η κακοποίηση των μεγαλύτερων ενηλίκων αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με την μέτα-ανάλυση των Yon, Mikton, Gassoumis και Wilber (2017) βασισμένη σε έρευνες από 28 χώρες, βρέθηκε ότι για τον προηγούμενο χρόνο, περίπου το 15.7% των ανθρώπων 60 ετών και άνω είχαν υποστεί κάποιας μορφής κακοποίηση. Συχνά η έκταση της κακοποίησης υποεκτιμάται καθώς μόνο ένα μικρό μέρος των συμβάντων κακοποίησης αναφέρεται και καταγράφεται.

Για τους μεγαλύτερους ενήλικες, οι συνέπειες της κακοποίησης μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές, οδηγώντας ακόμη και σε πρόωρο θάνατο. Σύμφωνα με την έρευνα των Lachs, Williams, O’Brien, Pillemer και Charlson (1998) οι μεγαλύτεροι ενήλικες θύματα βίας είχαν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν πρόωρα από ότι όσοι δεν ήταν θύματα κακοποίησης. Επιπλέον, η κακοποίηση των μεγαλύτερων ενηλίκων μπορεί να οδηγήσει σε μακροχρόνιες ψυχολογικές συνέπειες.
Η κακοποίηση λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο όπου ο μεγαλύτερος ενήλικας ζει: το σπίτι ή τις δομές φροντίδας και φιλοξενίας. Τι καθιστά έναν μεγαλύτερο ενήλικα σε κίνδυνο να υποστεί κακοποίηση; Κάποιοι κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι οι ακόλουθοι:

Παράγοντες Κινδύνου:

Ατομικοί :Η φτωχή σωματική και ψυχική υγεία, η κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ, το φύλο.

Σχεσιακοί: Η συνθήκη της συμβίωσης αποτελεί παράγονται κινδύνου για την κακοποίηση των μεγαλύτερων ενηλίκων, χωρίς να έχει προσδιοριστεί αν οι σύζυγοι ή τα παιδιά είναι συχνότερα οι θύτες της κακοποίησης. Ένα ιστορικό φτωχών οικογενειακών σχέσεων μπορεί να επιδεινωθεί ως αποτέλεσμα της πίεσης, όταν ο μεγαλύτερος ενήλικας εξαρτάται από τη φροντίδα των υπόλοιπων μελών.

Κοινοτικοί παράγοντες: Η κοινωνική απομόνωση τόσο των μεγαλύτερων ενήλικων όσο και των φροντιστών τους αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου, καθώς στερεί από αμφότερους την ευκαιρία για κοινωνική υποστήριξη και δικτύωση.

Κοινωνικοί και Πολιτισμικοί Παράγοντες:

• τα στερεότυπα για τους μεγαλύτερους ενήλικες ως αδύναμων, εξαρτώμενων ή ευάλωτων, 
• η μετανάστευση των νεότερων μελών των οικογενειών και η αποδυνάμωση των οικογενειακών δεσμών
• η απουσία κρατικής μέριμνας και δομών υποστήριξης
• η ποιότητα των υπηρεσιών στις δομές παροχής φροντίδας για μεγαλύτερους ενήλικες
• η έλλειψη υποστήριξης και εκπαίδευσης στους φροντιστές, επαγγελματίες και άτυπους
• η έλλειψη ασφαλών δομών φιλοξενίας για μεγαλύτερους ενήλικες που είναι θύματα κακοποίησης
• η ανεπαρκής πληροφόρηση του κοινού

Η κακοποίηση των μεγαλύτερων ενηλίκων είναι ένα ζήτημα που ακόμη διερευνάται ως προς τις αιτίες, την έκταση και τους τρόπους πρόληψης που μπορεί να φανούν αποτελεσματικοί. Απαιτούνται δράσεις και ενέργειες σε ποικίλα επίπεδα: κοινωνική πρόνοια, εκπαίδευση κοινού και φροντιστών, και ποιότητα παροχής φροντίδας υγείας.

Πηγές:

Yon, Y., Mikton, C. R., Gassoumis, Z. D., & Wilber, K. H. (2017). Elder abuse prevalence in community settings: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Global Health, 5(2), e147-e156. The mortality of elder mistreatment.

https://www.cdc.gov/violenceprevention/elderabuse/fastfact.html

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/elder-abuse

Photo by M.T ElGassier on Unsplash