Θεραπευτικό περιβάλλον στην άνοια

Ορίζοντας το θεραπευτικό περιβάλλον:

Το θεραπευτικό περιβάλλον είναι αποτέλεσμα συνειδητής και σκόπιμης προσπάθειας προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα καθιστούν ευκολότερη την φροντίδα και την αποκατάσταση των ασθενών. Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σε μια ευάλωτη βιολογική, πνευματική αλλά και ψυχολογική κατάσταση και, συνεπώς, το περιβάλλον πρέπει να παρέχει περιβαλλοντική, κοινωνική αλλά και ψυχολογική άνεση. Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) το θεραπευτικό περιβάλλον ορίζεται ως ένα περιβάλλον αποδοχής, ενσυναίσθησης και άνευ όρων θετικής εκτίμησης όπου το άτομο νιώθει ελεύθερο να εκφραστεί, να επεξεργαστεί ερεθίσματα και να προβεί σε εποικοδομητικές αλλαγές. Έτσι, το θεραπευτικό περιβάλλον αναφέρεται τόσο στον φυσικό χώρο όσο και στις αλληλεπιδράσεις που συντελούνται εκεί. Το δομημένο αυτό περιβάλλον δεν ωφελεί μόνο τους ασθενείς, αλλά και το προσωπικό και τους επισκέπτες ενισχύοντας την ποιότητα φροντίδας και του ευ ζην ενώ, παράλληλα, μειώνει το κόστος των υπηρεσιών.

Οι Smith & Watkins αναφέρουν ότι σε αυτό το πλαίσιο στοχεύουμε στην ελάττωση των περιβαλλοντικών παραγόντων που προκαλούν στρες και στην αύξηση των θετικών αντιπερισπασμών, της κοινωνικής υποστήριξης και της αίσθησης ελέγχου.

Το θεραπευτικό περιβάλλον στο πλαίσιο της άνοιας:

Το πλαίσιο στο οποίο ζει ο άνθρωπος με άνοια είναι καταλυτικής σημασίας ως προς την πρόληψη προβλημάτων και την αρχή ή διατήρηση συμπεριφορών. Έτσι, αυτό το σύστημα ασθενούς-φροντιστή (τυπικού ή άτυπου)-περιβάλλοντος είναι καλό να προσεγγίζει όσο το δυνατόν καλύτερα τις αρχές του θεραπευτικού περιβάλλοντος.

Οι ασθενείς με άνοια χρειάζονται ένα περιβάλλον ασφαλές, αλλά όχι στείρο από ερεθίσματα. Στόχος μας πρέπει να είναι η δημιουργία συνθηκών που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια και, ταυτόχρονα, την ενεργητικότητα και ανεξαρτησία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο χώρος πρέπει να είναι τακτικός και οργανωμένος, καθώς το χάος και οι συνεχείς αλλαγές είναι επιβλαβείς για τα άτομα με άνοια. Παράλληλα, ο σχεδιασμός είναι καλό να αντανακλά τις αξίες και τους στόχους μας για την φροντίδα των ασθενών και γι’ αυτό, είναι σημαντικό ο χώρος να προσαρμόζεται στα διαφορετικά στάδια της άνοιας και τις μεταβαλλόμενες ανάγκες.

Σε μια Μονάδα Φροντίδας το θεραπευτικό περιβάλλον δημιουργείται λαμβάνοντας υπόψη:

• Την τοποθεσία
• Την διαμόρφωση των χώρων
• Την επικοινωνία με την οικογένεια
• Τον ρυθμό ζωής
• Το προσωπικό

Δημιουργώντας ένα θεραπευτικό περιβάλλον για άτομα με άνοια:

• Δομή κτιρίων που να προσομοιάζει σε μια φυσιολογική κοινότητα
• Απαλλαγή από το αυστηρά ιδρυματοποιημένο στυλ
• Διατήρηση (όσο είναι εφικτό) σταθερού προσωπικού
• Το προσωπικό προσαρμόζεται στους ρυθμούς ζωής της Μονάδας
• Ύπαρξη και καλλιέργεια συναισθηματικών δεξιοτήτων προσωπικού που ευνοούν την αλληλεπίδραση με τα άτομα με άνοια
• Ύπαρξη χώρων/αποθηκών εξοπλισμού του προσωπικού σε αρκετά σημεία της δομής ώστε να διευκολύνεται η δουλειά τους
• Θέα στη φύση-ενίσχυση φυσικού στοιχείου (π.χ. δημιουργία κήπων)
• Διευκόλυνση πρόσβασης στους διαφορετικούς χώρους
• Καρτέλες προσανατολισμού στον χώρο και έξω από κάθε αίθουσα
• Ύπαρξη ασφαλών εξωτερικών χώρων που θα έχουν δημιουργηθεί βάσει θεραπευτικού πλάνου
• Συγκεκριμένοι χώροι να συνδέονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως λ.χ. μια αίθουσα για τις ασκήσεις γνωστικής ενδυνάμωσης, ένας χώρος για ζωγραφική, ένας χώρος για μαγειρική κτλ.
• Δημιουργία χώρων για την διαχείριση δύσκολων συμπεριφορών (π.χ. θυμός) όπως, για παράδειγμα, μια αίθουσα τύπου Snoezelen
• Χώροι υποστήριξης φροντιστών (τόσο επαγγελματιών όσο και οικογενειών που επισκέπτονται τους συγγενείς τους)
• Να δίνεται η ευκαιρία για ιδιωτικότητα στα δωμάτια των ασθενών
• Αξιοπρεπείς χώροι προσωπικής υγιεινής
• Να δίνονται επιλογές και αυτονομία στα άτομα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα (π.χ. επιλογή ρουχισμού)
• Ύπαρξη προσωπικών αντικειμένων στο δωμάτιο (π.χ. φωτογραφίες, βιβλία, κάποιο έπιπλο κτλ.)
• Προσπάθεια διατήρησης εικόνας εαυτού και συνδέσεων με την ζωή πριν την Μονάδα Φροντίδας
• Επαρκής φωτισμός
• Μείωση υγρασίας και εξασφάλιση ευχάριστης θερμοκρασίας
• Ελάττωση θορύβου
• Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στα χρώματα και στις διαφορετικές υφές
• Δημιουργία προγράμματος και ρουτίνας ώστε, αφενός, τα άτομα να γνωρίζουν τι να περιμένουν και, αφετέρου, το προσωπικό να μπορεί να ανιχνεύσει πιο εύκολα παρεκκλίνουσες συμπεριφορές

Ενδεικτικές Πηγές:

• Σκλάβου, Ε. & Τζουβαδάκης, Ι. (2012). Θεραπευτικό περιβάλλον και στοιχειοθετημένος σχεδιασμός. Η διεθνής εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας. ARCHIVESOF HELLENIC MEDICINE, 29 (2), 154-161.
• Best Practice for Therapeutic Environments: A Guide for Clinicians and Administrators https://www.sandhillscenter.org/uploads/201908281128bestpracticefortherapeuticenvironmentsfromuncgqmcappd8272019.pdf
• The Center for Health Design: https://www.healthdesign.org/

Φωτογραφία από Steve Buissinne από το Pixabay