Γηριατρικά σύνδρομα και ευπάθεια

Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, είναι πιθανό να φέρει το άτομο αντιμέτωπο με διάφορα προβλήματα υγείας. Η πρόληψη από νεότερες ηλικίες συμβάλλει σε ένα όσο το δυνατόν πιο υγιές γήρας. Ωστόσο, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται και στην πρόληψη καταστάσεων που χαρακτηρίζουν την γήρανση αυτή καθαυτή και προκύπτουν στην πορεία της, όπως είναι τα γηριατρικά σύνδρομα.

Ορίζοντας τα γηριατρικά σύνδρομα:

Τα γηριατρικά σύνδρομα είναι χρόνιες καταστάσεις, που συνήθως έχουν πολλαπλές αιτίες, είναι αποτέλεσμα ανεπαρκειών πολλαπλών συστημάτων του οργανισμού και καθιστούν το άτομο ανήμπορο να ανταπεξέλθει σε καθημερινές προκλήσεις της ζωής.

Συνήθη γηριατρικά σύνδρομα και γηριατρική εκτίμηση:

• Ακράτεια
• Πτώσεις
• Έλκη κατάκλισης
• Παραλήρημα (delirium)
• Απώλεια βάρους
• Σαρκοπενία
• Δυσκαταποσία

Η γηριατρική εκτίμηση είναι βαρύνουσας σημασίας, όχι μόνο για την εύρεση τρόπου διαχείρισης των υπαρχουσών καταστάσεων, αλλά και για τον εντοπισμό ανθρώπων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαν να υιοθετήσουν κάποιες προληπτικές συμπεριφορές.

Η γηριατρική εκτίμηση είναι πολύπλευρη. Εκτιμάται η πολυπλοκότητα της κατάστασης, η γνωστική κατάσταση του ατόμου, τα φάρμακα και τα κινητικά προβλήματα που μπορεί να προκύπτουν. Πέρα από τις συνέπειες στην υγεία, τα γηριατρικά σύνδρομα και ο φαύλος κύκλος που συχνά τα συνοδεύει, έχουν κοινωνικές προεκτάσεις που πρέπει να εξετασθούν. Έτσι, λαμβάνεται υπόψη και το αξιακό σύστημα του ασθενούς, το τι έχει σημασία γι’ αυτόν σε αυτήν την φάση.

Σύνδρομο γηριατρικής ευπάθειας (αγγ. frailty):

Η γηριατρική ευπάθεια είναι η αδυναμία του οργανισμού να ανταπεξέλθει στις καθημερινές ή έκτακτες απαιτήσεις. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας την ορίζει ως την προοδευτική έκπτωση του φυσιολογικού συστήματος του ανθρώπου, σχετίζεται με την ηλικία και έχει ως συνέπεια την έκπτωση των εγγενών ικανοτήτων. Το άτομο αποκτά ευαισθησία στους στρεσσογόνους παράγοντες και αυξάνεται η πιθανότητα γενικότερης πτώσης της υγείας (ΠΟΥ, 2015). Η γηριατρική ευπάθεια αυξάνει την ευαλωτότητα του ατόμου, την πιθανότητα νοσηλείας και θανάτου.

Σύμφωνα με τον Fried και τους συνεργάτες του (2001), το σύνδρομο της ευπάθειας πληρεί τρία ή ακόμη και παραπάνω από πέντε φαινοτυπικά κριτήρια όπως:

• Μειωμένη μυϊκή ισχύ
• Ισορροπία
• Προβλήματα στην βάδιση
• Κόπωση
• Ακούσια απώλεια βάρους
• Πτώση λειτουργικότητας

Πέρα από το σύστημα που πρότειναν ο Fried και οι συνεργάτες του, έχει δημιουργηθεί και ένα υπόμνημα ευθραυστότητας (Frailty Index). Πρόκειται για ένα υπόμνημα υψηλού κινδύνου όπου αθροίζονται διάφορα ελλείματα που μπορεί να εμφανιστούν στο πέρας του χρόνου, όπως διάφορες ασθένειες, σωματικά και γνωστικά ελλείματα, γηριατρικά σύνδρομα, επίφοβοι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Για πολλούς, αποτελεί πιο ευαίσθητο εργαλείο καθώς είναι πιο εύκολο να εντοπισθούν αποκλίνουσες καταστάσεις.

Παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας:

Κάτι που υπογραμμίζεται όλο και περισσότερο από την έρευνα είναι η αλληλεπίδραση γνωστικών, οργανικών και ψυχολογικών παραγόντων. Η σωματική υγεία είναι μόνο ένα κομμάτι της συνολικής υγείας και η μερική φροντίδα δεν μπορεί να επιφέρει το υγιές γήρας ή την αποκατάσταση που επιθυμούμε. Η γνωστική ευπάθεια αλληλεπιδρά με την σωματική ευπάθεια. Πολύ κρίσιμοι είναι και οι ψυχολογικοί παράγοντες που εμπλέκονται στη διαδικασία καθώς, όπως ειπώθηκε και παραπάνω, οι κοινωνικές συνέπειες των γηριατρικών συνδρόμων (αλλά και οποιουδήποτε προβλήματος υγείας) δεν είναι αμελητέας σημασίας.

Έτσι, πρέπει να στοχεύουμε στην παροχή ολοκληρωμένης φροντίδας η οποία θα είναι εξατομικευμένη και εστιασμένη στην ζωή του κάθε ασθενή. Η παρατήρηση αλλαγών στην συμπεριφορά μπορεί να είναι καταλυτική σε μια προ-κλινική φάση, καθώς έτσι θα μπορούν εντοπιστούν καινούριες δυσκολίες στην αντιμετώπιση καθημερινών προκλήσεων. Φυσικά, οι οργανωτικές προκλήσεις είναι πολλαπλές. Απαιτείται καλή οργάνωση, επικοινωνία και σύνδεση μεταξύ των διαφορετικών δομών, διεπιστημονικές ομάδες παρέμβασης, καθώς και προσπάθεια ανίχνευσης της γηριατρικής ευπάθειας στην πρωτοβάθμια φροντίδα και στην κοινότητα. Εκτός αυτών, είναι σημαντικό να υπογραμμίζουμε σαν επαγγελματίες την σημασία της αυτοφροντίδας και της πρόληψης, καθώς τα γηριατρικά σύνδρομα και η ευπάθεια δεν αποτελούν αναπόφευκτες συνέπειες του γήρατος.

Ενδεικτικές πηγές:

• Γηριατρική Ευπάθεια, Νέστωρ: Ψυχογηριατρική Εταιρεία: https://www.nstr.gr/2020/03/%CE%B3%CE%B7%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B5%CF%85%CF%80%CE%AC%CE%B8%CE%B5%CE%B9%CE%B1/
• Xue, L. Q. (2011). The Frailty Syndrome: Definition and Natural History. Clin Geriatr Med, 27(1), 1-15. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3028599/

Φωτογραφία από τον χρήστη Noelle Otto στο Pexels