Ανακοινώνοντας δυσάρεστα νέα

Η ανακοίνωση δυσάρεστων νέων στους ωφελούμενους και/ή στους δικούς τους ανθρώπους αποτελεί συχνό και αναπόσπαστο κομμάτι της εργασίας των επαγγελματιών φροντιστών. Γιατροί, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί…όλοι έρχονται αντιμέτωποι με την ανακοίνωση δυσάρεστων νέων. Κάποια διάγνωση, θάνατος, επιπλοκές στην πορεία ασθενειών ή θεραπειών, κολλήματα σε κοινωνικά επιδόματα και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία που εν δυνάμει αλλάζει δραστικά την εικόνα που είχε το άτομο για το μέλλον του αποτελεί μια δυσάρεστη ανακοίνωση. Η ανακοίνωση αποτελεί μια άβολη και στρεσογόνα συνθήκη για πολλούς επαγγελματίες.

Που οφείλεται η δυσκολία στην ανακοίνωση δυσάρεστων νέων;

Η αντιμετώπιση δύσκολων και άβολων συνθηκών προϋποθέτει την αναγνώριση των αιτιών που κρύβονται από πίσω. Η αναγνώριση των στοιχείων που μας δυσκολεύουν, θα ευνοήσει την εγκαθίδρυση μια αποτελεσματικής επικοινωνίας μεταξύ επαγγελματία-ωφελούμενου. Η δημιουργία θεραπευτικής σχέσης κι η αποτελεσματική επικοινωνία είναι κλειδί για την ευνοϊκή θεραπευτική ή όποια άλλη αντιμετώπιση.

Η διεθνής βιβλιογραφία περιγράφει αρκετές αιτίες πίσω από την δυσκολία ανακοίνωσης δυσάρεστων νέων:

• Ο επαγγελματίας παρουσιάζει μια διαφορετική προοπτική για το μέλλον από αυτήν που ήλπιζε ο ωφελούμενος (ακόμη και ο ίδιος!).
• Οι επαγγελματίες μπορεί να μπουν στην θέση του ωφελούμενου και να παρασυρθούν συναισθηματικά.
• Συχνά αγνοούν πώς να συμπεριφερθούν σε τυχόν απρόοπτες ή «δύσκολες» αντιδράσεις του ωφελούμενου (π.χ. κλάμα, φωνές, πανικός, απογοήτευση…)
• Υπάρχει δυσκολία στην έκφραση συναισθήματος. Πολλοί επαγγελματίες (και ανάλογα με την ακαδημαϊκή τους κατεύθυνση) αποφεύγουν ή φοβούνται να εκφράσουν τα δικά τους συναισθήματα κατά την διάρκεια της συζήτησης.
• Πολλές φορές υπάρχει ελλιπής εκπαίδευση σε επικοινωνιακές δεξιότητες. Πως ανακοινώνω μια δυσάρεστη είδηση;
• Ανησυχία ότι θα τους κατηγορήσουν.
• Προσωπική αίσθηση ευθύνης.
• Ανησυχία ότι δεν θα γνωρίζουν όλες τις απαντήσεις σε αυτά που θα τους ρωτήσουν.
• Η συνθήκη μπορεί να εγείρει προσωπικές ανησυχίες και φόβους του επαγγελματία που δεν έχουν επιλυθεί.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος ανακοίνωσης δυσάρεστων νέων;

Ο τρόπος ανακοίνωσης δυσάρεστων νέων δεν θα αλλάξει τα γεγονότα, αλλά σίγουρα θα επηρεάσει τις αντιδράσεις, την συνεργασία και τον τρόπο αντιμετώπισης της νέας πραγματικότητας. Συνήθως, οι ωφελούμενοι θέλουν να γνωρίζουν την αλήθεια και να τους δίνονται επεξηγήσεις προκειμένου να νιώθουν ότι υπάρχει ένα δίχτυ ασφαλείας γύρω τους που παρέχεται από τον επαγγελματία με τον οποίο συνεργάζονται. Η τήρηση ενός επαγγελματικού ύφους είναι απαραίτητη, ωστόσο, δεν συνεπάγεται απρόσωπες και παγερές σχέσεις. Έχουν προταθεί διάφοροι οδηγοί για την καλύτερη ανακοίνωση δυσάρεστων νέων όπως λ.χ. SPIKES ή ABCD Mnemonic for Breaking Bad News. Η γραμμή που ακολουθούν στα βήματά τους είναι παρόμοια.

• Προετοιμασία του επαγγελματία πριν την έλευση του ωφελούμενου
• Προετοιμασία περιβάλλοντος (ιδιωτικότητα, ησυχία, έλλειψη περισπασμών, αφιέρωση χρόνου). Δεν είναι ότι καλύτερο να θέλουμε να ανακοινώσουμε την διάγνωση Ήπιας Γνωστικής Διαταραχής καθώς είμαστε όρθιοι σε έναν διάδρομο, με φασαρία και κόσμο να πηγαινοέρχεται. Χρειάζεται να δείξουμε προσοχή και σεβασμό.
• Δόμησης επαγγελματικής/θεραπευτικής σχέσης. Πρέπει να κατανοήσουμε αυτά που πιστεύει και θέλει ο ωφελούμενός μας.
• Πρέπει να μάθουμε πόσα θέλει να γνωρίζει. Υπάρχουν άνθρωποι που αντέχουν μια συγκεκριμένη ποσότητα νέων, που δεν μπορούν να διαχειριστούν ή δεν θέλουν να διαχειριστούν περισσότερα. Είναι καλό να ακολουθούμε τον ρυθμό του ωφελούμενό μας στις ανακοινώσεις μας. Αυτό δεν συνεπάγεται ότι θα πούμε ψέματα!
• Παροχή γνώσης και πληροφοριών με επεξηγήσεις και παραδείγματα.
• Διαχείριση συναισθηματικών αντιδράσεων. Είναι καλό να δείξουμε ενσυναίσθηση (π.χ. «λυπάμαι που πρέπει να σας ανακοινώσω κάτι τέτοιο. Είναι δύσκολο και για εμένα), να διερευνήσουμε τι είναι αυτό που σκέφτεται το άτομο και αν έχει καταλάβει ακριβώς τι του ανακοινώσαμε (π.χ. «Τι σας ανησυχεί από εδώ και πέρα. Ας το συζητήσουμε» .Τέλος, να αποδεχθούμε τις συναισθηματικές του αντιδράσεις (π.χ.« Κατανοώ την αντίδρασή σας. Πολλοί θα αντιδρούσαν έτσι»).
• Ενθάρρυνση, παρουσίαση στρατηγικής και επόμενων βημάτων και περίληψη όσων ειπώθηκαν. Η παρουσίαση ενός σχεδίου για το μέλλον μετά από μια δυσάρεστη ανακοίνωση μπορεί να μετριάσει το άγχος και την αβεβαιότητα.

Η επαγγελματική ικανότητα των επαγγελματιών φροντιστών δεν σχετίζεται μόνο με την εκτέλεση των καθηκόντων τους αυτών καθαυτών, αλλά και με την εγκαθίδρυση διαπροσωπικών σχέσεων με τους ωφελούμενους, τους συγγενείς τους, αλλά και με τις υπόλοιπες ειδικότητες με τις οποίες συνεργάζονται.

Ενδεικτικές πηγές:

• Βενιού, Α. & Τεντολούρης, Ν. (2013) Παράγοντες που επηρεάζουν την επικοινωνία ιατρού-ασθενούς. ARCHIVES OF HELLENIC MEDICINE, 613-618.
• Baile, F. W., Buckman, R. (…) Kudelka, P. A. (2000). SPIKES- A Six-Step Protocol for Delivering Bad News: Application to the patient with Cancer. The Oncologist,5, 302-311.
• Buckman, R. (1984). Breaking bad news: Why is it so difficult? BRITISH MEDICAL JOURNAL, 288.
• Vandekieft, K. G. (2001). Breaking Bad News. AMERICAN FAMILY PHYSICIAN, 64 (12).